2017-2023 yılları arasında yapılacak, toplam bütçeleri 879 Milyon Doları aşan 2 dev projenin tanıtımı için CERN liderleri Türkiye’ye gelecek. Türkiye Atom Enerjisi Kurumu işbirliğinde, TOBB – CERN Sanayi İrtibat Ofisi tarafından düzenlenecek CERN – Türkiye Üniversite Sanayi İşbirliği Konferansı, 14 Nisan 2016 Perşembe günü TOBB’un ev sahipliğinde gerçekleştirilecek.
Konferansta, dünyanın en büyük ve en yüksek enerjili atom altı parçacık çarpışmalarına sahne olan CERN’de yapılacak ekipman iyileştirme ve değiştirme çalışmaları, üniversite-sanayi işbirliği ile girilebilecek projeler ve sanayicilere yönelik açılacak ihaleler hakkında detaylı bilgiler verilecek.
TOBB CERN Sanayi İrtibat Ofisi’nin yürüttüğü çalışmalarla ilk kez Ekim 2015’te yetkililerce Türkiye’ye gelerek tanıtımı yapılan CERN’in, bu kez daha da yüksek enerjili çarpışmalar ve daha hassas dedektörler için yapacağı altyapı yatırımları ve araştırma projeleri, CERN yetkilileri tarafından anlatılacak.
Üniversitelerin ve CERN gruplarının da yer alacağı konferansta, TEYDEP Ulusal Destek Programları hakkında özet bilgiler de verilecek.
CERN Nedir?
CERN Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi anlamına gelen Fransızca Conseil Européen pour la Recherche Nucléaire sözcüklerinin kısaltmasıdır. Kurum, İsviçre ve Fransa sınırında yer alan dünyanın en büyük parçacık fiziği laboratuvarıdır. 1954 yılında 12 ülkenin katılımıyla kurulmuş olan CERN’in günümüzde 21 tam üyesi ve 2 tam üyelik adayına ilaveten, 1 de ortak (asosiye) üyesi (Türkiye) vardır.
CERN’de en önemli yer, yeraltındaki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC) denilen parçacık hızlandırıcılarının, olduğu bölgedir.
Tarım arazisinin altında kilometrelerce uzanan dev makinalarda proton denilen atom parçacıkları yahut atom çekirdekleri birbirleriyle çok yüksek hızlarda çarpıştırılırlar. Örneğin özel görelilik kuramına göre LHC’deki protonlar ışık hızının %99.999998’sine kadar hızlanınca protonun kütlesi de 7000 katına (7 TeV) çıkacaktır. 1956’da kurulan 28 GeV’lik eşzamanlı proton hızlandırıcısından sonra 1976’da da 450 GeV’lik bir başka hızlandırıcı daha kulanıma girdi. 1981’de geliştirilerek çarpışma halkası olarak kullanılabilecek duruma getirilen bu cihazdan bugün, dönüşümlü olarak parçacık hızlandırıcısı ve çarpıştırıcı olarak faydalanılmaktadır. Çarpışmalar ile bazı kısa ömürlü yeni madde biçimleri bu arada parçacık fizikçilerinin ilgilendiği W ve Z parçacıkları ortaya çıkarılmıştır. CERN, Avrupa’nın fizik alanında Amerika ve Rusya ile yarışa girmesini sağlamıştır.
Yerin 100 metre altında ve 27 km uzunluğundaki dev tünelde inşa edilen sistemlerde, ultra vakum ve soğutma teknolojileri ile uzaydaki boşluğu ve eksi 271 C soğukluğu yakalayan CERN, 2010 senesinde başlattığı çarpışmalarla evrenin başlangıcı sayılan Büyük Patlamadan hemen sonra atom çekirdeklerini oluşturmak için birleşen temel parçacıkları açığa çıkarmayı hedeflemişti.
Devasa dedektörleri aracılığıyla görüntülediği bu çarpışmalardan elde ettiği veriyle, 2 bilim insanına 2013 yılında Nobel Fizik Ödülünü kazandırmıştı.
Kurulduğu 1954 yılından bu yana, internet ile cep telefonları ve tabletlerimizdeki dokunmatik ekran teknolojisi gibi pek çok buluşa imza atan CERN’e, Türkiye 2015 Mayıs ayında Ortak Üye olarak adım attı. Türkiye’nin yüksek teknolojiye geçişinde önemli bir rol üstlenmesi beklenen Ortak Üyelik ile Türk sanayicilere de kapılarını açan CERN’de, Türkiye’den 20’den fazla üniversite ve 200’den fazla bilim insanı proje ve araştırmalarda yer alıyor.
Gözlemci üyeler ve uluslararası kurumlar:
Avrupa Komisyonu, Amerika Birleşik Devletleri, Hindistan, İsrail, Japonya, Rusya, UNESCO.
1954’den beri gözlemci konumunda olan ve CERN’in kuruluşunda rol almış bir uluslararası örgüt olan UNESCO dışında, ülke bazında gözlemcillere bakıldığında, en eskisi 2015 yılında asosiye ülke oluncaya kadar Türkiye (1961) idi. En yeni gözlemci üye ise Hindistan’dır (2002).
(6)
