Hanehalkı bütçe araştırmasının 2015 yılı sonuçlarına göre; Türkiye genelinde hanehalklarının tüketim amaçlı yaptığı harcamalar içinde en yüksek payı %26 ile konut ve kira harcamaları alırken, ikinci sırada %20,2 ile gıda ve alkolsüz içecekler yer aldı. Toplam tüketim harcamalarında en düşük payı alan gruplar ise %2 ile sağlık ve %2,2 ile eğitim hizmetleri oldu.
Türkiye’de hanehalkı başına aylık ortalama tüketim harcaması 2014 yılında 2 bin 848 TL iken 2015 yılında 3 bin 43 TL olarak tahmin edildi.
Bütçeden en fazla payı konut ve kira harcaması aldı
Araştırma sonuçlarına göre, konut ve kira harcamalarının payı bir önceki yıla göre 1,2 puanlık artışla %24,8’den %26’ya yükseldi. Gıda ve alkolsüz içecekler grubunun payı %19,7’den %20,2’ye, giyim ve ayakkabı harcamalarının payı, %5,1’den %5,2’ye; otel, lokanta, pastane harcamalarının payı ise %6’dan %6,4’e yükseldi.
Diğer taraftan, ulaştırma harcamasının toplam harcamalardaki payı bir önceki yıla göre 0,8 puanlık düşüşle %17,8’den %17’ye geriledi. Ayrıca, mobilya ve ev eşyalarının payı %6,8’den %6,1’e, eğitim harcamalarının payı ise %2,4’den %2,2’ye düştü.
Alkollü içecek, sigara ve tütün (%4,2), haberleşme (%3,7) ile çeşitli mal ve hizmet (%4,3) harcamalarının payı ise 2015 yılında da değişmedi.
Harcama türlerine göre hanehalkı tüketim harcamalarının dağılımı, 2014-2015
Düşük gelirli haneler gıdaya daha fazla pay ayırdı
Gelire göre sıralı %20’lik gruplar itibariyle tüketim harcamalarının 2015 yılındaki dağılımına bakıldığında; en düşük gelir grubu olan birinci %20’lik grupta yer alan hanehalklarının gıda ve alkolsüz içecekler harcamasına ayırdığı pay %30,2 iken, en yüksek gelir grubu olan beşinci %20’lik gruptaki hanehalklarının ayırdığı pay %14,6 oldu. Eğitim hizmetleri harcamalarına ayrılan pay ise birinci % 20’lik grupta %0,4 iken beşinci %20’lik grupta %3,9 oldu.
Toplam tüketim harcamasının %8,7’sini birinci %20’lik gelir grubundaki hanehalkları, %38,5’ini ise beşinci %20’lik gelir grubundaki hanehalkları gerçekleştirdi. Harcama grupları itibarıyla, toplam gıda ve alkolsüz içecekler harcamasının %13’ü birinci %20’lik gelir grubundaki hanelere, %27,8’i beşinci %20’lik gelir grubundaki hanelere ait oldu. Konut ve kiraya yapılan harcamaların %10,7’sini birinci %20’lik gelir grubundaki hanehalkları, %34,4’ünü ise beşinci %20’lik gelir grubundaki hanehalkları gerçekleştirdi.
Toplam eğitim hizmetleri harcamalarında ise birinci %20’lik gelir grubun payı %1,6 iken beşinci %20’lik gelir grubunun payı %68,9 oldu. Ulaştırma için yapılan harcamaların %4,2’si birinci %20’lik grupta yer alan hanehalklarına ait iken %47,5’i beşinci %20’lik grup tarafından yapıldı.
Harcama türlerine göre aylık ortalama tüketim harcamasının dağılımı, Türkiye, 2014-2015
Temel gelir kaynağına göre harcama
Temel gelir kaynağı maaş, ücret, yevmiye geliri olan hanehalkları gıda ve alkolsüz içecekler harcamasına %18,5 oranında pay ayırırken, emeklilik geliri olan hanehalklarının ayırdığı pay %24,5 oldu.
Konut ve kira harcamalarına ayrılan payın en yüksek olduğu grup %38,3 ile temel gelir kaynağı diğer karşılıksız transfer geliri (dul, yetim, yaşlılık maaşı, yardım vb.) olan hanehalkları iken en düşük olduğu grup ise %22,3 ile temel gelir kaynağı müteşebbis geliri olan hanehalkları oldu.
Temel gelir kaynağı müteşebbis geliri olan hanehalklarının toplam harcamasının %19,3’ünü ulaştırma harcaması oluştururken temel gelir kaynağı diğer karşılıksız transfer gelirleri olan hanehalklarında bu oran %6,3 oldu.
(4)
