Uşak’ta Şeker Fabrikası kurma çalışmaları sürerken, Kırklareli’nin Alpullu kasabasında eşzamanlı olarak başlayan girişim daha erken bir tarihte sonuçlandı ve Alpullu Şeker Fabrikası 26 Kasım 1926 tarihinde ilk Türk şekerini üretti. 20 Aralık 1930’da Mustafa Kemal Atatürk, Cumhuriyetin ilk fabrikası kabul edilen Alpullu Şeker Fabrikası’nı ziyaretinin ardından şeker sanayi hakkındaki düşüncelerini anı defterine şöyle not etti: “Alpullu Şeker Fabrikası’nı gezdim. Gördüğüm vaziyetten çok memnun kaldım. Müessesenin daha tevsii etmesini ve şimdiye kadar olduğundan fazla muvaffak olmasını dilerim. Memleketimizin her müsait mıntıkasında şeker fabrikalarının çoğalması ve bu suretle memleketin şeker ihtiyacının temini mühim hedeflerimiz arasında tanınmalıdır.”
Alpullu Şeker Fabrikası
Alpullu Şeker Fabrikası, Türkiye’nin Kırklareli ilinin Alpullu kasabasında bulunan, temeli 25 Aralık 1925 tarihinde atılan ve 26 Kasım 1926 tarihinde işletmeye açılan ilk şeker fabrikası olma özelliğine sahip.
Uşak’ta Şeker Fabrikası kurma çalışmaları devam ederken yine aynı yıllarda İstanbul’da da özel şahısların ve bazı milli bankaların iştiraki ile 14.6.1925 tarihinde 500.000 TL sermayeli, “İstanbul ve Trakya Şeker Fabrikaları T.A.Ş.” kuruldu.
22.12.1925 tarihinde Alpullu Şeker Fabrikasının temeli atılarak on bir ayda fabrikanın montajı bitirildi ve 26.11.1926 tarihinde fabrika işletmeye açılarak ilk Türk şekerini üretti.
Hisse dağılımı yüzde 68 T. İş Bankası T.C. Ziraat Bankası ve Trakya illerinin Özel İdareleri yüzde 10 ve Trakya köylülerinin dahil olduğu özel şahıslar ise yüzde 22 oranında. Fabrika, Almanya kökenli Maschinenfabrik Buckau R. Wolf Şirketi tarafından kuruldu.
1933 yılına kadar Türkiye’nin şeker ihtiyacı bu iki fabrikanın üretimi ile kısmen karşılanmış ancak daha sonraları yeni şeker fabrikaları kurulmasına ihtiyaç duyuldu.
Uşak Şeker Fabrikası
Şeker Fabrikaları kurulması amacıyla Osmanlı İmparatorluğu zamanında (1840-1899) ve ondan sonraki yıllarda bazı teşebbüsler olmasına rağmen, bu teşebbüslerden hiçbirisi uygulamaya konulamamış ve bir istek olmaktan ileri gidememişti.
Mustafa Kemal Atatürk ve Cumhuriyet döneminin sağladığı imkânlarla Türkiye’de Şeker Fabrikaları kurma teşebbüsleri gerçekleştirildi. Büyük Zaferin kazanılmasının üzerinden henüz altı ay geçmişken ilk ciddi teşebbüs Uşak’lı Molla Ömeroğlu Nuri (Şeker) adında bir çiftçi tarafından başlatıldı.
Uşak’ta mahalli birçok müteşebbisin iştiraki ile 19.4.1923 tarihinde 600.000 TL sermaye ile kurulan “Uşak Terakki Ziraat T.A.Ş.” 06.11.1925 tarihinde ilk Şeker Fabrikasının temeli atılarak, fabrika 17.12.1926 tarihinde işletmeye açıldı.
Anadolu Şeker Fabrikaları
Milli bankaların bazılarının ortaklığı ile iki şirket teşekkül ettirilmiş ve bunlardan “Anadolu Şeker Fabrikaları T.A.Ş.” 5.12.1933 tarihinde Eskişehir Şeker Fabrikasını işletmeye açtı. Diğer bir şirket olan “Turhal Şeker Fabrikası T.A.Ş.” de 19.10.1934 tarihinde Turhal Şeker Fabrikasını işletmeye açtı.
Türkiye Şeker Fabrikaları
Tarımsal, teknik ve idari çalışmaların koordine edilmesi, sermaye kaynaklarının birleştirilmesi amacıyla ayrı şirketler halindeki dört şeker fabrikası, üç milli bankanın eşit paylarla ortak oldukları tek bir şirket çatısı altında toplandı. 22 milyon TL sermayeli Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. olarak dört ayrı fabrika bu şirket tarafından devralındı.
Şeker üretim faaliyetleri 1950 yılına kadar dört şeker fabrikası ile yürütüldü.
Her yıl artan şeker ihtiyacının yerli üretimle karşılanabilmesi için 1951 yılında hazırlanan ” Şeker Sanayii’nin Tevsi Programı” ile yeni şeker fabrikaları kurulması dönemine girildi. Böylece, tarım kesiminde toplumsal dayanışmanın bir örneği olan kooperatifleşme hareketi başlatıldı. 1951-1956 yıllarını kapsayan dönemde toplam on bir yeni şeker fabrikası inşa edilerek, 1956 yılında fabrika sayısı on beşe ulaştı.
Bugün ise Türkşeker bünyesinde yer alan 25 şeker fabrikası yılda 2 milyon 036 bin ton şeker üretiyor.
Merkezi Ankara’da olan Türkiye Şeker Fabrikaları; Tarım, İmalat-Gıda, İmalat-Kimya, İmalat-Elektriksiz Makina, İmalat-Meslek Bilim Ölçü Kontrol Optik Donanım sektörlerinde faaliyet gösteriyor.
(28)
