AB’nin finansman desteği ile Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK) tarafından yürütülen IPARD-I Programı, 31 Aralık 2016 tarihi itibariyle tamamlandı. Program kapsamında çıkılan 15 proje başvuru çağrı ilanı ile 10.693 proje sahibinin yatırımları için hibe desteği verildi.
TKDK’dan yapılan açıklamaya göre, geçen 5 yıl içerisinde, faydalanıcı katkılarıyla birlikte toplamda 6,77 milyar Lirayı bulan yatırım kapsamında TKDK tarafından yatırımcılara sağlanan toplam hibe tutarı 3,15 milyar TL olarak gerçekleşti. Ayrıca faydalanıcılara IPARD yatırımlarının muaf tutulduğu vergiler sayesinde 1 milyar 181 milyon liralık dolaylı bir katkı daha sağlandı.
42 ilde desteklenen projeler
Söz konusu destekler sayesinde Anadolu’nun 42 ilinde; tamamı Avrupa Birliği standartlarında olmak üzere 1.107 adet süt, 382 adet kırmızı et ve 731 adet kanatlı eti üreten tarımsal işletmenin kurulmasına hibe destekleri ile katkı sağlandı.
Yine AB standartlarında gıda güvenliği, hijyen ve çevre koşullarına sahip 120 adet süt işleme, 51 adet süt toplama merkezi, 113 adet et işleme, 141 adet meyve-sebze işleme ve paketleme kapsamında soğuk hava deposu, 19 adet su ürünleri işleme tesisi IPARD fonları ile ülkemize kazandırıldı.
Kırsaldan kente göçü önlemek, istihdam ve iş olanaklarını artırmak için atılan adımlar kapsamında ise 7.292 adet çiftlik faaliyetlerinin çeşitlendirilmesi, 329 adet Yerel Gıda Tarım Ürünleri Ve El Sanatları, 360 adet kırsal turizm ve 21 adet kültür balıkçılığı yatırımlarına hibe destekleri verildi. Ayrıca Bakanlığın faydalandığı 27 adet Teknik Destek projesi %100 hibe ile desteklendi.
Gençlere ve kadınlara uygulanan pozitif ayrımcılıkla, toplam yatırımların yaklaşık %43`ü 40 yaş altı (4.567) Genç Yatırımcı tarafından; yatırımların yaklaşık %10`u ise (1.062) kadın girişimciler tarafından hayata geçirildi.
IPARD desteği ile ihracat da yaptılar
IPARD kapsamında 350.000’in üzerinde makine-ekipmanın yanı sıra, ayrıca TKDK tarafından 5.354 adet traktör alımı desteklendi.
IPARD fonlarından faydalanarak kurulan 20 işletme, 27 farklı ülkeye yıllık 86 milyon liranın üzerinde ihracat gerçekleştirdi.
Hibe desteklerinde, 2016 yılı fon kaybı riskinin en aza indirilmesi için, fesih, kesinti oranları ve kurdaki yükselme olasılıkları dikkate alınarak, 15. çağrıda yedek listede yer alan proje sahipleri ile de sözleşmeler imzalanarak, 2016 yılında kullanılması gereken 224 milyon avro tutarındaki bütçeden, 73 milyon avro tutarında daha fazla sözleşme yapılarak toplamda 297 milyon avroluk sözleşme imzalandı.
Kur ayarlamaları
Avro kuru, 2016 Ocak Ayı’nda 3,18 iken, Aralık Ayı’nda 3,62’ye yükseldi. Bu nedenle geçen yıl AB Bütçesinden yapılan 752 milyon TL ödemenin avro karşılığı, Ocak Kuru’na (3,18) göre 236 milyon avroya denk gelirken, kurun aşırı yükselmesinden dolayı 219 milyon avro olarak gerçekleşti. 219 milyon avroluk ödemenin Ocak kuruna (3,18) göre TL karşılığı 696 milyon TL’ye denk gelirken, kurdaki yükselmeden dolayı 56 milyon TL’lik daha fazla ödeme yapılarak daha fazla yatırıma destek verildi.
Sonuç olarak Türkiye’ye IPARD kapsamında tahsis edilen 1,052 milyar avroluk fonun, 1,047 milyar avrosu hibe olarak yatırımcılarla buluşturulurken, 2016’da ortaya çıkan yaklaşık 5 milyon avroluk farka, alınan tüm önlemlere rağmen, avro kurundaki aşırı yükselmenin yanı sıra yatırımlardaki eksik imalat, taahhütlerin yerine getirilememesi gibi faydalanıcılardan kaynaklı faktörler sebep oldu. Tüm bu gelişmelere rağmen fon kullanım oranı %99,31 ile IPARD Bileşeni IPA’nın diğer bileşenleri arasında en başarılı bileşen olarak kayıtlara geçti.
IPA’nın Kırsal Kalkınma dışındaki diğer 4 bileşeni kapsamında 2009 -2016 yılları arasındaki ödeme tutarları Ekim 2016 itibariyle şöyle:
IPARD-II Programı
TKDK, IPARD-II Programı kapsamında sunulan yaklaşık 9.000 projenin kontrollerinde de son aşamaya geldi. Uygun bulunan projeler için sözleşmelerin imzalanabilmesi için “IPARD-II Finansal Anlaşmanın” Türkiye ve AB tarafınca imzalanması gerekiyor. Finansal Anlaşmanın tüm hükümlerine ilişkin her iki tarafça da mutabakat sağlanmış durumda. Bakanlar Kurulu onayını müteakip, IPARD-II kapsamında uygun bulunan proje sahipleri ile sözleşmeler imzalanacak.
Türkiye-AB Mali işbirliğinin bir yansıması olan IPARD Programı ile AB’nin Ortak Tarım Politikasına ilişkin müktesebatı ve kırsal kalkınma yaklaşımları kapsamında yatırımlar ülkemize kazandırılırken, destek alan işletmelerin AB standartlarında üretim yapmasına da katkı veriliyor.
(11)
